చర్వితచర్వణం

 తెనాలి రామకృష్ణ సినిమాలోని ఒక ఘట్టం. శ్రీకృష్ణదేవరాయని సభకు నరసరాజు అనే కవి వచ్చి "ఘంటం ఆపకుండా వ్రాస్తా"ననే సవాలు చేస్తాడు. అప్పుడు  ముక్కుతిమ్మన "మరు ద్వృథా" అంటూ ఒక పద్యం చదువుతాడు. ఈ పద్యం, ముక్కుతిమ్మన వ్రాసి పారిజాతాపహరణము కావ్యంలోనిది అని  ఈ మథ్యనే తెలిసింది. మూడవ ఆశ్వాసం చివరలోని పద్యం. శ్రీకృష్ణదేవరాయలుని పొగుడుతూ సాగే పద్యం.  పూర్తి పద్యం, పారిజాతాపహరణం - పంచచామరం - 3.61 మ రు ద్వృథా తటస్థ శత్రు మం డలీ గళాంతర క్ష ర న్నవాసృగాపగాభి సా రికాదృతాంబుధీ! మ రు త్పతిస్వరుక్షతిక్ర మ త్రుటత్కుభృద్వర స్ఫు ర ద్ధ్వనిప్రవృద్ధ యుద్ధ  పుం ఖితానకార్భటీ! పద్యం టీకా, తాత్పర్యము - నాగపూడి కుప్పుస్వామి పుస్తకం నుండి. -- ఈ పద్యం "నోరు తిరగని" పద్యం అనటం కన్నా "చేయి తిరగని" పద్యం అనటం సబబు. ఎందుకంటే ఈ పద్యంలో వ-వత్తు (ద్వృ, స్వ, ద్వ వగైరా), ఋ-కారం (సృ, దృ వగైరా), ఇంకా భ,ధ వగైరా వత్తులు పుష్కలంగా ఉన్నాయి. ఇటువంటివి ఘంటంతో తాళపత్రాలపైన వ్రాయటం కష్టం. ఈ ఛందస్సు కూడా ప్రత్యేకమైనదే. పంచచామరం వృత్తంలో ప్రతి రెండో అక్షరం గురువు. లఘువుకన్నా మరికొంత కష్టపడి వ్రాయవలసి ...

 జూన్ 18 2023. నేపర్విల్ (చికాగో).  డా. మృణాళిని గారు ప్రసంగించిన అంశం - "సాంప్రదాయ, ఆధునిక తెలుగు సాహిత్యంలో మహిళా రచయితలు" వారు గంటన్నర పాటు అనర్గళంగా చేసిన ప్రసంగాన్ని, పూర్తిగా వ్యాసరూపంలో వ్రాసే సాహసం చేయలేను. చేసినా న్యాయం చేయలేను. వారు ప్రస్తావించిన విషయాలను నేను నా మొబైల్ ఫోనులో వ్రాసుకున్న "బరికిన నోట్సు". గమనిక : తప్పులు నావే.  -- మొదటి రచయిత్రులు (16వ శతాబ్దం) తిమ్మక్క - సుభద్రా పరిణయం - ద్విపద కావ్యం మొల్ల - రామాయణం మోహనాంగి - మరీచి పరిణయం నాయక రాజులు (17వ శతాబ్దం) రఘునాథనాయకుడు, విజయరాఘవనాయకుడు) మధురవాణి - రంగాజమ్మ - మన్నారుదాసు విలాసం - ఉషా పరిణయం - 8 భాషల ప్రావీణ్యం - భోగపత్ని 1730+ - 18వ శతాబ్దం ముద్దు పళని - ప్రతాపసింగుని భోగపత్ని - రాధికా స్వాంతనం. బ్రిటీషు కాలంలో నిషేధం. 1950లో బెంగుళూరు నాగరత్నమ్మ చొరవ వలన ప్రకాశం పంతులు నిషేధాన్ని ఎత్తివేసారు. 1825+ - 19వ శతాబ్దం తరిగొండ వెంగమాంబ - వితంతువు - శతకాలు, యక్షగానం, దండకం ————————— 1840 - 1920 ఆడపిల్లలకు చదువులేదు. బాల్యవివాహాలు. బాల వితంతువులు. ————————— 1902 - బండారు అచ్చమాంబ - స్త్రీవిద్య భావ ——— బ...