యుద్ధకాండ - 104-115 - యుద్ధానికి కపివీరుల ఉత్సాహము

  సందర్భము: లంక మీదకు యుద్ధానికి సిద్ధం అవమని రాముని ఆజ్ఞ విని కపి వీరులు ఉత్సాహంతో బయలుదేరి నడుస్తున్నారు.

యుద్ధకాండ: 104-115

నప్పుడు కపివీరు లందఱు చెలఁగి - యప్పరమేశ్వరుఁ డానందమొంద 
నారవంబున మ్రోసె నాకాశవీథి - నారవంబున భూమి యటునిటు పడియె 
నారవంబునఁ బెల్చ నద్రులు వణఁకె - నారవంబున మ్రొగ్గె నాదిగ్గజములు. 
నారవంబున భార మయ్యె శేషునకు - నారవంబునఁ గూర్మ మణఁచె శిరంబు 

భావం: యుద్ధానికి శ్రీరాముని పిలుపును విన్న కపివీరులు ఉత్సాహంతో గర్జించారు. ఆ గర్జనకు దిక్కులు పిక్కటిల్లాయి. భూమి కంపించింది. పర్వతాలు ఊగిసలాడాయి. అష్టదిగ్గజాలు తలవంచాయి. భూమిని మోసే ఆదిశేషునికి బరువెక్కింది. ఆదికూర్మము తలవంచింది.  

ఇటుసేన నడవంగ నెగసినధూళి - పటలంబు మిన్నంది బహువర్ణములను 
ఆరవంబున భారమై యిల నెసఁగు - తోరంపు నిశ్వాస ధూమంబు లనఁగ

భావం: అశేషమైన వానర సేన నడుస్తుంటే పైకి ఎగసిన ధూళి, ఆ వీరులు భీకర గర్జనలకు భూమికి భారమై,  భూమి వదిలే పెద్ద నిశ్వాసమా అన్నట్టుగా ఉన్నది.

నప్పుడు ముంగలి యై నీలుతోడ - నొప్పు సైన్యంబులత్యుగ్ర తుండముగ 
నిరుదిక్కులందును నేపారినడుచు - తరుచరబలము లుద్దత పక్షములుగ 
స్ఫురణ మొప్పఁగ మధ్యమున వచ్చువారు - ధరణీతలేశుడు తనయాత్మ గాఁగఁ 
గడఁగ సొంపారి చక్కఁగ వెన్కఁ గాచి - వడివచ్చుసైన్యంబు వాలంబుగాఁగ 
నురగపాశంబుల నొందంగ నున్న - తరణి వంశజు నవస్థలు తొలఁగింప 
గరుడుండు భూస్థలిఁ గైకొని నడచు - కరణి నొప్పారె మర్కట మహాసేన

భావం:  వానర వీరుడైన నీలుడు ముందర ముక్కులాగా, ఇరుప్రక్కల నడచు సైన్యములు రెండు రెక్కలుగా, మధ్యలో ఉన్న శ్రీరాముడు ఆత్మలాగా, వెనుకనే వచ్చు సైన్యంబు తోకలాగా - ఒక పాముచేత చిక్కి బాధలలో నున్న జానకి అవస్థలు తొలగించడానికి, గరుత్మంతుడు భూమి మీద నడుస్తున్నట్టుగా ఉన్నది - ఆ వానర మహాసేన.  

--

ఆరవము = నినదము, మోత

చెలగు = ఉత్సహించు
పటలము = సమూహము

ఎసగు = అతిశయించు

తుండము = పక్షిముక్కు

పక్షములు = రెక్కలు

ఉరగ = పాము

--

రంగనాథ రామాయణం - PDF - https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.329074/

ఛందస్సు రంగులు - http://chandam.apphb.com/

అర్ధాలు - https://andhrabharati.com/dictionary/index.php