అయోధ్యాకాండ: 1-18 - శ్రీరాముని వర్ణన

సందర్భము: దశరధుడు ఒకనాడు శ్రీరాముడు అన్ని విధాలా అర్హుడని ఆలోచించి, పట్టాభిషేకం చేయాలని నిర్ణయించుకున్నాడు.

అయోధ్యాకాండ: 1-18

శ్రీలీల దశరథోర్వీపాలుఁ డవనిఁ - బాలించుచుండి చొప్పడ నొక్కనాఁడు

భావం: శుభకరంగా, దశరథ మహారాజు, రాజ్యపాలన చేస్తూ, ఒకనాడు

సుతులు నల్వురలోన శుభతరమూర్తి - యతుల యశోనిధి యగుచున్న వాని

భావం: తన నలుగురు కొడుకులలోనూ శుభకరుడైన, అతి కీర్తిమంతునిగా అవుతున్న (శ్రీరాముని)

ననుదినంబును పేద లగువారినెల్ల - మనమున ముదమంద మన్నించువాని
హిత బుద్ధియగువాని నెల్లభూతముల - హితమునం గరుణ నన్వేషించువానిఁ

భావం: ప్రతిదినమూ పేదల మనసులను సంతోషపరచువాడైన, మంచి బుద్ధి కలవాడైన, ప్రతి జీవాన్ని కరుణతో చూచువాడైన (శ్రీరాముని)

బోలఁ జతుర్విధ పురుషార్థగతుల - నోలి చిత్తంబున నూహించువాని
ననిశంబు సంతుష్టుఁ డైయుండువానిఁ - గొనియాండ దగిన సద్దుణములవానిఁ

భావం: చతుర్విధ పురుషార్ధముల వారిని తన చిత్తములో ఆదరించువాడైన, తృప్తితో జీవించువాడైన, సద్గుణ సంపన్నుడైన (శ్రీరాముని)

దప్పని కోపంబు దగు ప్రసాదంబు - నొప్పగు ప్రభుశక్తి నొనరెడు వాని
గజహయారోహణ క్షముఁ డగువాని - విజయలక్ష్మీ సమన్వితుఁ డగువాని

భావం: దుష్టశిక్షణ శిష్టరక్షణ చేయగల ప్రభుశక్తి ఉన్నవాడైన, ఏనుగులు గుర్రాలు అధిరోహించగల వాడైన, విజయుడైన (శ్రీరాముని)

వెరవరి యగువాని విహిత కార్యంబు - నరయ ననాలస్యుఁడై చేయువాని
మానని రోషంబు మది లేనివాని - మానుగా భృత్యుల మన్నించువాని

భావం: బుద్ధిశాలి, క్రమశిక్షణ గలవాడైన, అనవసరమైన ప్రగల్భాలు లేనివాడైన, తన దగ్గర పనిచేసే వారిని మన్నించే వాడైన (శ్రీరాముని)

నతిరథుఁ డగువాని ననసూయవృత్తిఁ - బ్రతిదినంబున బుద్దిఁ బాటించువానిఁ
గరుణాసముద్రుఁడె కడుమించువాని - బరుల గుణంబులు పాటించువాని

భావం: యుద్ధవిద్యలో ఆరితేరిన వాడైన, అసూయ లేని వాడైన, కరుణాసముద్రుడైన, అందరిని ఆదరించువాడైన (శ్రీరాముని)

బుద్ధి బృహస్పతిఁ బురణించువాని - నిద్ధతేజంబున నినుఁ బోలువాని
నమిత ప్రజానంద మలరించువాని - గుముద బాంధవుభంగిఁ గొమరొందువాని

భావం: బుద్ధిలో బృహస్పతిని మించువాడైన, కాంతి తేజములో సూర్యుడిని పోలువాడైన, ప్రజలను అలరించువాడైన, చంద్రుని వలే చల్లని వాడైన (శ్రీరాముని)

వెలయ ధనుర్వేద వేదశాస్త్రములు - వలయు విద్యలయందు వలనొప్పువాని
న్యాయ మార్గంబున నర్థార్జనంబు - పాయక సేయ నేర్పఱి యగువాని

భావం: విలు విద్య, వేదాలు, శాస్త్రాలు వంటి విద్యలలో నేర్పుగల వాడైన, న్యాయ మార్గంలో సంపాదనము చేయు నేర్పరితనము గలవాడైన (శ్రీరాముని)

సైరణ ధర తోడ సరివచ్చువాని - భూరిగుణంబులఁ బొలుపొందు వాని

శ్రీరాముపట్టాభిషేకంబు చేసి - ధారణిం బాలింపఁ దలపోసి యంత

భావం: ఓర్పు, సహనము వంటి గొప్ప గుణాలు కలవాడైన, శ్రీరామునికి పట్టాభిషేకము చేయవలెనని తలపోసి...

వెరవరి = ఉపాయశాలి

పురణించు = వర్ధిల్లు

ఇద్ధతేజము = ప్రకాశము

సైరణ = సహనము

ఛందస్సు రంగులు - http://chandam.apphb.com/

చర్వితచర్వణం